Συζητώντας με τον δασάρχη για τη φύση ως δικαίωμα και υποχρέωση

(…) Μαθαίνοντας ο δασάρχης για την οδοιπορία των φίλων στην ύπαιθρο του τόπου τους, τους μίλησε για την ελληνική ύπαιθρο χώρα και πώς αυτή ιστορικά και λειτουργικά αποδίδει τον τόπο.

– Οδοιπορώντας θα συνειδητοποιήσετε πως η ύπαιθρός σας είναι η χώρα σας, τους είπε. Είναι η ενδοχώρα σας, πούναι η μικρή σας επικράτεια, ο

παράδεισός σας. Είναι αυτή που σοφά οι αρχαίοι Έλληνες αποκάλεσαν «ύπαιθρος χώρα», για να δηλώσουν τα χωρικά όρια που υπολόγιζαν ως φύση τους τον τόπο και που τον θεωρούσαν ως χώρα τους. Αυτός ήταν ο κοινός τόπος στον οποίο είχαν το δικαίωμα της καθολικής απόλαυσης στο επίπεδο της πόλης‐κράτος, της τοτινής κοινότητας των ανθρώπων. Σε αυτόν υπήρχε η υποχρέωση της καλής διαχείρισης και της προστασίας του. Παραπέρα μιαν άλλη φύση άρχιζε, ίδια ή και διαφορετική με τη δική τους, που ήταν υποχρέωση άλλης κοινότητας ανθρώπων να τη διαχειριστεί και να την προστατεύσει. Κι όλες μαζί οι ενδοχώρες φτιάχναν την ελληνική, αποτελώντας τη χώρα που ως λαός διαχειριζόμαστε και προστατεύουμε, που είναι η χώρα της ψυχής μας. Ως τέτοια έχει αναφορά στην ολότητα, καθώς η ψυχή δεν έχει ιδιοκτήτη ούτε όρια.

– Τι θέλετε να πείτε, δεν είναι δική μας αυτή η φύση, δεν ανήκει στο χωριό μας, αλλά ανήκει σε όλους; Ρώτησε απορημένα ο συνήθως απρόβλεπτος Πετρής.
– Όχι, η φύση, η κάθε φύση ουσιαστικά δεν ανήκει σε κάποιον, ανήκει κάπου. Τούτο σημαίνει ότι κάθε φύση αναφέρεται σ’ έναν τόπο και οι άνθρωποι αυτού του τόπου έχουν την υποχρέωση της σωστής διαχείρισης και της προστασίας της. Το δικαίωμα της κτήσης είναι υποχρέωση της κτίσης. Υπό αυτή την έννοια, η δημιουργία ως δικαίωμα είναι υποχρέωση και η απόλαυσή της είναι πράγμα κοινό, και ως τέτοιο παγκόσμιο. Ο καθείς απολαμβάνει τη φύση για τις αξίες της και τις προσφορές της. Και αυτό το παγκόσμιο δικαίωμα δεν μπορεί ουδείς να του το στερήσει. Συνεπώς Πετρή, συ μέσα από τη φύση του τόπου σου αποκτάς την καλλιέργεια, την κουλτούρα αν θέλεις του παγκόσμιου πολίτη, του πολίτη της φύσης, μιαν ιδιότητα που οφείλεις να διαφυλάττεις στο πλαίσιο της ευθύνης σου για τον τόπο διαχειριζόμενος τη φύση του ως δική σου φύση, αν και ιδιοκτησιακά δεν σου ανήκει! Η συνείδηση για τη γη σε κάμνει ενεργό της, υπεύθυνο κι άξιο διαχειριστή και προστάτη της, χωρίς νάχεις αξιώσεις κυριότητας πάνω της, καθώς αυτή έχει συνολική αναφορά κι αποδίδεται στα πλαίσια της ολότητας.

– Και οι αγροί; Αυτοί ανήκουν σε κάποιους. Είναι όμως και αυτοί φύση –δεν είναι; Πώς τους αντιμετωπίζουμε; Και το δάσος όταν ανήκει σε κάποιον πώς το αντιμετωπίζουμε;
– Αυτές είναι περιπτώσεις φυσικών αγαθών που μπορεί ν’ ανήκουν σε κάποιον, έχουν όμως σαφή αναφορά στο κάπου, δηλαδή στον τόπο. Υπό αυτή την έννοια ακολουθούν τη γενική αρχή του τόπου εν σχέσει με τη διαχείριση και την τυχόν προστασία τους. Και λέγω «τυχόν» διότι δυστυχώς στη χώρα μας το σημαντικό αγροτικό της τοπίο δεν προστατεύεται, όπως σε άλλες χώρες, και μπορεί η αγροτική γη ν’ αλλάξει χρήση, γενόμενη οικόπεδα ή ν’ αποκτήσει άλλες ασύμβατες με τον αγροτικό της χαρακτήρα χρήσεις. Λίγες είναι οι περιπτώσεις αγροτικών εκτάσεων που προστατεύονται. Δε συμβαίνει βέβαια το ίδιο με τα δάση, αφού όλα τα δάση, είτε ανήκουν σε κάποιον είτε ανήκουν στο δημόσιο, προστατεύονται αυστηρά και με τον ίδιο τρόπο. Βλέπουμε όμως περιπτώσεις που δάση και δασικές εκτάσεις χάνονται, εκχερσώνονται, καταστρέφονται και αλλάζουν χρήση. Υγρότοποι ακόμα να μπαζώνονται και γενικώς η πολύτιμη φύση να υποβαθμίζεται και να καταστρέφεται. Είναι η κακή διαχείριση των φυσικών περιβαλλόντων που γίνεται από τους ασυλλόγιστους και παράλογους ανθρώπους, που θέλουν να νομίζονται έξυπνοι, αλλά κατ’ ουσίαν είναι οι πιο ανόητοι της γης! –στην οποία κακή διαχείριση ευθύνη φέρει και η πολιτεία, που δεν βάζει κανόνες ή όταν βάζει δε φροντίζει για την τήρησή τους. Όμως πρωτίστως είναι ζήτημα νοοτροπίας των ανθρώπων, καλλιέργειας και κουλτούρας τους για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και για τη σωστή περιβαλλοντική συνείδησή τους. Γι’ αυτό και τώρα χαίρομαι τόσο μ’ εσάς, που σας βλέπω ενεργούς και συνειδητοποιημένους για τη φύση, παρά το νεαρόν της ηλικίας σας, και τολμώ να ελπίζω για το μέλλον, ότι η νέα γενιά, εσείς, δε θα κάνετε τα λάθη της δικής μας γενιάς, αυτής που τώρα κυβερνά κακά και ασυλλόγιστα τον κόσμο, και τον έχει καταδικάσει σε κατάρρευση!

Ολοκλήρωσε δε ο καλός δασάρχης αυτή την ομολογουμένως σημαντική του κουβέντα μ’ ένα αισιόδοξο μήνυμα, που τα παιδιά θεώρησαν τιμή τους να τους το αποδώσει ως εύσημο αλλά και ως υποχρέωση για το μέλλον…
– Εσείς θα σώσετε τον κόσμο από την κατάρρευσή του, τους είπε, δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, το ταξίδι σας στην ενδοχώρα είναι η αναζήτησή σας στο μέλλον σας, είναι μια πορεία στην ελπίδα που εμείς σας τη στερήσαμε!

Η Μυρτώ, που είχε οπισθοχωρήσει γιατί την παραμέρισαν τ’ αγόρια για να βρεθούν δίπλα στον δασάρχη, αν κι έκπληκτη με την τροπή που πήρε η συζήτηση, τόλμησε να την εκτρέψει, δηλώνοντας ταυτόχρονα την παρουσία της, μ’ ένα αίτημα.
– Μπορείτε να μας πείτε για την κοινωνία του δάσους; Το πώς αυτή λειτουργεί; Πώς είναι δυνατόν κάτι ακίνητο, ασάλευτο, σταθερό, όπως είναι τα δένδρα και τ’ άλλα φυτά του δάσους, νάναι ταυτόχρονα τόσο ζωντανό και ν’ αναπτύσσει δυνατές κι έντονες σχέσεις;
– Είναι Μυρτώ σημαντικό για μένα να μιλώ για το δάσος που τόσο αγαπώ, απευθυνόμενος σ’ εσάς, που ακούτε για να μαθαίνετε, και δεν απολαμβάνετε απλά. Τούτο με κάνει να σας νοιώθω ξεχωριστούς, και πολύ το θέλω να συζητώ μαζί σας.
Ιδού το λοιπόν ο χαρακτηρισμός του «ξεχωριστού» για τους φίλους μας, που πρώτα εγώ ως αφηγητής τούς τον απέδωσα και τώρα έρχεται να τον επικυρώσει ένας επίσης «ξεχωριστός» άνθρωπος, ο δασάρχης! Η κοινωνία μας έχει τελικά ανάγκη από κείνους που ξεχωρίζουν, από κείνους που βγαίνουν έξω από τη μάζα των ανθρώπων δείχνοντας τρόπους της ζωής που η μαζικοποιημένη ανθρώπινη παραγωγή δεν μπορεί ν’ αναγνωρίσει, έχοντας εγκλωβιστεί στο τέλμα της, που συνίσταται σε αυτό που θεωρεί ανάπτυξη, όμως, αλί, απορροφάται από το βάλτο που την καταπίνει και την εξαφανίζει αργά και ανύποπτα! Αυτοί όμως οι ξεχωριστοί δεν πνίγονται στο βάλτο της κοντοζωής, είναι κείνοι που δείχνουν πως υπάρχει ζωή έξω από το βάλτο, πως το τέλμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσκόλλησή μας στο ουτιδανό που μας ακινητεί –σε αυτούς ελπίζουμε!

(από το βιβλίο μου “Αναζητώντας την Ενδοχώρα”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2020,https://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=53486