Το δικαίωμα και η υποχρέωση στη Φύση…… του Αντώνη Καπετάνιου

Το δικαίωμα στη φύση και η προσβολή της προσωπικότητας του ατόμου από τη μη ικανοποίηση του δικαιώματος αυτού, εντάσσονται στη λογική του αυτοπροσδιορισμού του ανθρώπου σε σχέση με τον εαυτό του, και γενικότερα του αυτοπροσδιορισμού του στην κοινωνία, ενώ επαναπροσδιοριζόμενο το άτομο άγεται στη διεκδίκηση ενός φύσει κεκτημένου, που είναι το δικαίωμα στη φύση. Η προσωπικότητα του ανθρώπου προσβάλλεται από τη μη απόλαυση του φυσικού αγαθού λόγω της απώλειάς του ή της υποβάθμισης του. Τούτη την αντίληψη δεν μπορούμε να τη θεωρήσουμε υπολογιστική κι εγωϊστική για τον άνθρωπο, και να την εντάξουμε στη λογική του ωφελιμισμού που διακατέχει ως νοοτροπία όλο το σύστημα θεώρησης της ζωής, καθότι αναφερόμαστε σε άϋλη προσφορά της φύσης και στη δυνατότητα πλήρωσης αισθητικών και ψυχολογικών απαιτήσεων του ανθρώπου, παράλληλα με τις υλικές του ανάγκες.
Είναι συνεπώς η απόλαυση του φυσικού αγαθού δικαίωμα στη ζωή, κι ως τέτοιο κατέχει πρωτεύουσα θέση στην αναφορά του ανθρώπου στο γίγνεσθαι. Κι όμως, η προσβολή του έχει διαπεράσει ως αντίληψη στην κοινωνία στα πλαίσια της ικανοποίησης αναγκών πώχουν να κάμουν με την υλική ικανοποίηση του ανθρώπου. Έρχεται δηλαδή το υλικό ως ανάγκη να προσβάλει το άυλο, που αποτελεί το υπέρ, τ’ οποίο μολοντούτο –και αλί– δεν εννοείται σε αυτή του τη διάσταση! Ο άνθρωπος έτσι, έχοντας παρεκκλίνει ως προς τα θέλω του, λειτουργεί παρά φύσιν ως προς το ζην συνιστάμενος σ’ ένα αφύσικο ποιείν. Σε αυτό το πνεύμα ζωής, οι ανάγκες του ανθρώπου έχουν παρερμηνευθεί ως προς το περιεχόμενό τους και τη σημασία τους, με αποτέλεσμα η απαίτηση απώλειας φύσης για την ικανοποίησή τους να καθίσταται αναμφισβήτητη. Η συνεχής όμως τέτοια απώλεια σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο, στο μικροπεριβάλλον του κάθε ανθρώπου και σε αυτό της κοινότητας, της κοινωνίας, επιφέρει μια σύνολη απώλεια σ’ επίπεδο γης, με τραγικές συνέπειες για τον πλανήτη, για τη ζωή, και φυσικά για τον ίδιο τον φταίχτη άνθρωπο.
Έχει, μετά τούτων, ο άνθρωπος διχασμό, και τούτος αποβαίνει μοιραίος για τη φύση −τη φυσική φύση εν πρώτοις, πώχει τραγική επίπτωση στην ίδια την ανθρώπινη φύση! Τον διχασμό του, που δηλώνεται στις πράξεις του σε σχέση με την προσβολή της φύσης, εντόπισε και προσπάθησε να θεραπεύσει το ανώτατο ελληνικό δικαστήριο, ο Άρειος Πάγος, ο οποίος στην αριθ. 207/2010 ΑΠ απόφασή του μίλησε για μειωτική διαταραχή της προσωπικότητας του ατόμου, που επέρχεται όταν παρακωλύεται η χρήση κοινόχρηστου πράγματος, όπως είναι το φυσικό αγαθό, χωρίς να ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο έχει παραχθεί η κοινοχρησία, αλλά αρκεί το γεγονός ότι εμποδίζεται το άτομο να χρησιμοποιήσει το κοινόχρηστο πράγμα. Στην έννοια του κοινόχρηστου πράγματος, αναφέρει η απόφαση ότι υπάγεται και το δημόσιο δάσος, τ’ οποίο αναγνωρίζεται από το δίκαιο ως περιβαλλοντικό αγαθό, που εντάσσεται στ’ ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, και διατηρεί τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του ως δάσος ακόμα και μετά την καταστροφή ή αποψίλωσή του. Η παράνομη προσβολή του δικαιώματος επί της προσωπικότητας μπορεί να συνίσταται είτε σε αυθαίρετο αποκλεισμό της πρόσβασης σε φυσικό αγαθό είτε σε αλλοίωση της φυσιογνωμίας ή καταστροφή του, με συνέπεια να υποβαθμίζεται (για λόγους αισθητικής, αναψυχής και υγιεινής) η ποιότητα ζωής των ευρισκομένων ανθρώπων σε σχέση με το φυσικό αγαθό και γενικότερα την κοινωνία.
Βέβαια, ο κίνδυνος στρέβλωσης ενυπάρχει και σε αυτή τη θεώρηση της αυτονόητης απόλαυσης του φυσικού αγαθού, αφού το κανονιστικό πλαίσιο που τη διέπει φτιάχνεται από τον ίδιο τον υπολογιστικό άνθρωπο, ο οποίος ενεργεί ωφελιμιστικά κι εγωιστικά σε σχέση με το ίδιο το φυσικό αγαθό. Η απόλαυσή του μπορεί να καταστεί μέρος της υπολογιστικής λογικής του κτήτορα ανθρώπου, ο οποίος διεκδικεί τ’ αγαθά της φύσης σε κάθε τους επίπεδο −είτε για την εκμετάλλευσή τους, είτε για την απόλαυσή τους. Εξάλλου, για να χρειαστεί να παρέμβει ο ρυθμιστής άνθρωπος έτσι δυναμικά, διά του ανώτατου δικαστή, για να προστατεύσει την προσωπικότητα του ανθρώπου από τον ίδιο τον άνθρωπο, σημαίνει ότι ο υπολογιστικός άνθρωπος (o homo economicus) κατέστη έκθετος κι ανυπεράσπιστος απέναντι στον εαυτό του, ο οποίος, ως ακόρεστος και κακός εαυτός, γίνεται ενάντιος στο (ευ) ζην. Από αυτόν ο άνθρωπος ζητά προστασία ο άνθρωπος με την παρέμβαση του ανώτατου δικαστή, προτάσσοντας ως υπέρτατη ανάγκη τη διαφύλαξη της προσωπικότητάς του −από τον εαυτό του!
Το δικαίωμα επομένως στη φύση, με τον άνθρωπο εν αυτής ως λειτουργός και διαχειριστής της, καθίσταται υποχρέωση βάσει της ευθύνης του που παράγεται από το καθήκον του ως λειτουργού και διαχειριστή στο φυσικό όλον. Ο άνθρωπος οφείλει να ιδεί τον εαυτό του στη φύση και όχι τον εαυτό του στον εαυτό του μέσα στη φύση. Η υποχρέωσή του προς αυτήν ανάγεται σε υποχρέωση προς τη ζωή, και τούτο καθιστά τον άνθρωπο αποκλειστικό υπεύθυνο για τη γη και το μέλλον της.

(από το βιβλίο μου «ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΚΑΙ Η ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΗ», έκδοση ιδίου, Αθήνα 2020,https://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=55012