Η επίδραση του ελληνικού τοπίου στον Έλληνα…… Του Αντώνη Καπετάνιου

(Φωτογραφία: Joan Leigh Fermor, Εθνική Βιβιλιοθήκη της Σκωτίας, Πύργος-Μάνη)

«Στην Ελλάδα, η γοητεία του ελληνικού τοπίου είναι τόσο μεγάλη, τόσο κυριαρχική στη ζωή των ανθρώπων, ώστε φαίνεται να άφησε, ανέκαθεν, βαθιά ίχνη στην εσωτερική τους ζωή, συνειδητά ή ασυνείδητα.
Η έκταση του φωτός, η μοναδική διαφάνεια της ατμόσφαιρας, η λαμπρότητα της ηλιόλουστης θάλασσας, η λεπτή, η καθαρή και στερεή γραμμή των βουνών, η αστείρευτη ποικιλία του τοπίου, που αλλάζει όψη ακατάπαυστα, επηρέασαν πάντα τους πιο προικισμένους επισκέπτες της Ελλάδας και τους άφησαν αναμνήσεις ανεξίτηλες. Πολλοί απ’ αυτούς ένοιωσαν ότι βρήκαν εδώ μιαν αίσθηση ομορφιάς τέλεια και οριστική, μιαν έκφραση του κόσμου απλή, προσιτή, οικεία, μα τόσο άρτια που τίποτα δεν ημπορεί να την ξεπεράσει. Αισθάνθηκαν ακόμα την πνευματική και την ηθική αξία της φύσης, που είναι καμωμένη στα μεγέθη του ανθρώπου, που διδάσκει πριν απ’ όλα το μέτρο. Στην Ελλάδα, η θάλασσα, το δάσος, το βουνό, το κλίμα, τα φυσικά και τεχνητά στοιχεία δεν εξουθενώνουν, δεν μικραίνουν τον άνθρωπο, αλλά τον αναδεικνύουν. Είναι σε αρμονία με τον άνθρωπο.
Ο λαός που σχηματίστηκε και ζει μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον μπορεί να μην το έχει στο νου του, διαποτίζεται όμως από το δίδαγμα της φύσης μόλις ανοίξει τα μάτια του στον κόσμο. Όταν θέλει να εκφράσει την προσωπικότητά του, ρέπει φυσικά προς τη διαύγεια, τη λεπτότητα, προς μορφές καθαρές, αρμονικές και νοητές. Το κολοσσιαίο, το τεράστιο είναι απαράδεκτα στην Ελλάδα, καθώς επίσης και το έξαλλο, το θολό, το συγκεχυμένο. Η ελληνική ψυχοσύνθεση τα αποκρούει˙ δεν μπορεί να συμβιβαστεί μαζί τους. Εξωτερικεύσεις του πνεύματος αυτού βλέπουμε στα πιο χαρακτηριστικά έργα της ελληνικής τέχνης όλων των εποχών, ανεξάρτητα από την ποικιλία των ρυθμών που έχει γνωρίσει –λόγου χάρη στα προκλασικά αγάλματα, στους ναούς της κλασικής περιόδου, στις βυζαντινές εκκλησίες και στα μωσαϊκά τους, στη νεώτερη λαϊκή αρχιτεκτονική των νησιών, σε πλήθος άλλες εκδηλώσεις. Η ελληνική τέχνη ποτέ δεν ήταν αποκλειστική. Από τους αρχαιότατους χρόνους, και σε όλες τις φάσεις της ιστορίας της, υπήρξε ανοικτή και πρόθυμη να υιοθετεί μεθόδους, διδάγματα, στοιχεία από την ανατολή κι από τη Δύση –μα πάντα αφομοίωσε τ’ αποκτήματά της, τα προσάρμοσε στο χαρακτήρα της, κατά κάποιον τρόπο τα εξανθρώπισε, τα εναρμόνισε με το ελληνικό μέτρο».